Dag van de Doden

MEXICAANSE DAG VAN DE DODEN – DIA DE MUERTOS

Door mijn vele reizen naar mijn geliefde Mexico ben ik al vroeg gefascineerd geraakt door de Dag van de Doden. Ik vind het iets heel moois hebben. En in tegenstelling tot veel anderen totaal niet luguber. Ik vind het bewonderenswaardig & leerzaam hoe de Mexicanen schijnbaar vertrouwd & zonder angst met de dood dealen. De gedachte is dat de doden niet zouden willen dat de nabestaanden rouwen & verdrietig zijn & dat het leven van de doden gevierd moet worden.

De Dag van de Doden is een nationale feestdag die heel uitbundig wordt gevierd in Mexico. Het is de dag waarop de doden worden geëerd met ofrendas (privé altaartjes) cartonerías (papier maché poppen zoals Catrina) & talrijke rijkelijk versierde calaveras (doodskopjes) Elk altaar is verschillend, afhankelijk van de streek met regionale bloemen, fruit & eten. Op deze dag worden de graven gepoetst & vinden er talrijke optochten & processies plaats. Men bezoekt de graven van dierbaren & offert er hun lievelingsvoedsel & drank. Na afloop eet & drinkt men het vaak zelf op, omdat men gelooft dat de zielen van de doden de ziel van het voedsel tot zich hebben genomen. Ik vind het een must dat deze traditie in ere wordt gehouden. Het is een onderdeel van de Mexicaanse identiteit.

6 moderne Catrinas. Foto Andres Patarroy

Processie Optocht

Viering bij het Graf

Processie

ALLERZIELEN, ALLERHEILIGEN & HALLOWEEN

WEET JIJ HET VERSCHIL?

Dit ‘feest van de dood’ vindt jaarlijks plaats op 1 & 2 november, dat we kunnen vergelijken met onze Allerzielen & Allerheiligen. Beide gedenkdagen zijn onderdeel van het rooms-katholieke geloof.

Allerheiligen valt ieder jaar op 1 november, traditioneel op de dag ná Halloween. De oorsprong van Halloween ligt bij de Oude Kelten, die op 31 oktober Oud & Nieuw inluidden & geloofden dat met Nieuwjaar de geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar zouden opstaan om een levend lichaam in bezit te nemen. Om kwade geesten buiten de deur te houden, droegen de Kelten (enge) maskers. Waarschijnlijk ligt daar de oorsprong van de verkleedtraditie op Halloween. Toen het Christelijke geloof in populariteit toenam werd het Keltische Oud & Nieuw omgedoopt tot Allerheiligen. Allerheiligen begint nu traditioneel gezien op de avond van 31 oktober & duurt tot 1 november middernacht.

Allerzielen wordt de volgende dag gevierd op 2 november. Ook dan worden de doden herdacht, maar ditmaal ligt de focus, net als op Halloween, vooral op diegenen die in het afgelopen jaar gestorven zijn. Op Allerzielen komen in katholieke kerken de mensen bij elkaar om de doden van het afgelopen jaar te gedenken. Na de dood van een persoon wordt vaak een kruisje met diens naam opgehangen in de kerk, die de nabestaanden dan mee naar huis mogen nemen op Allerzielen.

Mariachi Catrinas

La Familia

ALLERZIELEN IN HET VONDELPARK

Ook in het Vondelpark (Amsterdam) worden op 2 november jaarlijks in de grote vijver honderden drijvende bootjes met lichtjes te water gelaten. Een gelegenheid om dierbaren die gemist worden te herdenken. Iedereen is welkom om een brandend lichtje te water te laten, ter nagedachtenis van een bijzonder iemand. De bootjes worden ter plekke uitgedeeld. Ook zijn er stiften om op iets moois op het bootje tekenen of te schrijven, bloemetjes & zaden om erbij te leggen. Sommigen maken er echte kunstwerkjes van. Honderden drijvende lichtjes in de vijver, midden in het park. Verdriet wordt immers minder erg door schoonheid & door het te delen met elkaar. Ik vind het prachtig. Zo mooi, zo sereen. Ook dit jaar ga ik weer een mooi bootje te water laten voor mijn overleden moeder & Katrientje.

Allerzielen in het Vondelpark

Allerzielen in het Vondelpark

Allerzielen in het Vondelpark

Allerzielen in het Vondelpark. Mijn lichtje / bootje voor mijn moeder & Katrientje

Allerzielen in het Vondelpark. De ochtend erna

AZTEEKS GEBRUIK

Traditioneel is 1 november de dag dat overleden kinderen worden herdacht. Hun graven worden versierd met witte orchideeën. 2 november is de dag dat overleden volwassenen worden herdacht & hun graven worden versierd met oranje Afrikaantjes. Het feest komt voort uit oude Azteekse gebruiken, gecombineerd met Katholieke invloeden van de Spaanse overheersers. Vandaar dat de dag van de doden wordt gehouden op de katholieke feestdagen Allerheiligen & Allerzielen.

DIA DE MUERTOS IN HET COBRA MUSEUM  OF MODERN ART

In het kader van de tentoonstelling Intens Mexico zal in het Cobra Museum (Amstelveen) op 2 november ook Día de Muertos gevierd worden. Het museum zal als een feestelijke herdenkingsplek opereren. Op een enorm altaar kun je foto’s plaatsen van dierbare overledenen, elektrische kaarsjes, snuisterijen & namaak eten. Cobra Museum of Modern Art Sandbergplein 1, 1181 ZX Amstelveen

Little Catrina Foto Luis Montemayor

JANITZIO

Janitzio Pueblo Magico

Wil je De Dag van de Doden een keer zelf meemaken, ga dan vooral naar het eiland Janitzio. Het hele eiland, wat in el Lago de Patzcuaro (Michoacán) ligt, wordt verlicht met kaarsen. In de nacht van 1 november komen duizenden Mexicanen naar de graven op dit eiland om hun dierbare overledenen te eren met bloemen, brood, fruit of symbolen die hen aan hun herinneren. Een Purépecha-legende zegt dat wanneer de zielen sterven ze als monarchvlinders over een betoverend meer naar het eiland Janitzio vliegen & je hoeft alleen maar je hart te openen zodat je wanneer je het meer per boot oversteekt, de zielen tussen het water van het Pátzcuaro-meer kunt zien trekken. Wonderschoon & adembenemend mooi!

Janitzio. Pueblo Magico. La puerta del Cielo. Eiland in el Lago de Patzcuaro

Janitzio. Pueblo Magico. La puerta del Cielo. Eiland in el Lago de Patzcuaro

Janitzio. Pueblo magico. La puerta del Cielo. Eiland in el Lago de Patzcuaro

HOE ZIET ZO’N ALTAAR ER NOU UIT?

*Foto’s van de dierbare overlevenden.

*Verse bloemen, wiens geur de teruggekomen zielen welkom doen voelen.

*Gekleurde slingers van papel picado (uitgeknipt papier)

*Een dag van de Doden brood (pan de muertos) een broederlijk aanbod aan de zielen (katholicisme)

*Suikergoed skeletjes, die de dood & zijn aanwezigheid verbeelden.

*Eten, het favoriete gerecht uit de regio of het lievelingseten. Vaak ook fruit, appels, sinaasappels, gesuikerde pompoen & tamales.

*Drank, zoals tequila & mezcal om de ziel van de overlevende te relaxen. Als deze tijdens zijn leven ook rookte, dan inclusief een pakje sigaretten.

*Kaarsen, want deze begeleiden de doden terug naar het altaar & het dodenrijk. Kaarsen verbeelden hoop, licht & geloof.

*Verschillende verdiepingen, het symbool voor aarde & hemel.

*Bloemenboog, die de ingang naar het dodenrijk symboliseert.

*Religieuze plaatjes zoals La Virgen de Guadalupe.

*Zout op een klein schaaltje om de ziel te zuiveren.

*Glas water, om de dorst te lessen van de overlevende na zijn lange reis.

*Persoonlijke dingen van de overlevende, zodat hij of zij zich thuis voelt.

*Diverse versieringen zoals skeletjes & beestjes van papier-maché of klei *Wierrookhouders.

Ofrenda. Altaar

Huisaltaar

SCHEDELS VAN SUIKERGOED & CHOCOLADE

Overal zie je schedels in banketbakkerijen (Pastelerias) gemaakt van chocolade & suikergoed, vaak in felle kleuren. Ook wordt de naam van de ontvanger in het voorhoofd van deze (mier)zoete schedel gekerfd. Ze worden cadeau gegeven aan de doden & opgegeten door de levenden. Bakkerijen draaien overuren. Dit gebruik komt voort uit Azteekse tijden, toen schedels een trofee waren & tentoongesteld werden tijdens rituelen als teken van dood & wedergeboorte.

Schedels van chocolade

Schedels van suikergoed

Schedels van suikergoed

CATRINA

Prachtig filmpje Catrina Tv Azteca 2015. Flores, Colores, Sabores, Olores & Estrellas

De Dag van de Doden brengt één van de grootste verschillen tussen de Mexicaanse- & onze cultuur in beeld. Een 180-graden kloof tussen de houding ten opzichte van de dood. Mexicanen houden de dood in de buurt, zij behandelen de dood met vertrouwdheid, zelfs met gastvrijheid in plaats van angst. La Catrina belichaamt die filosofie & toch is ze veel meer dan dat.

La Catrina is oorspronkelijk een zinken ets gemaakt door de beroemde Mexicaanse lithograaf José Guadalupe Posada . Het laat een vrouwelijk skelet zien slechts gekleed in een hoed die past bij de hogere klasse outfit van een Europeaan van haar tijd. Ook wel Calavera Garbancera genoemd (een persoon die zich schaamde voor zijn eigen Indiaanse roots & een Franse Europese stijl imiteerde door veel make-up te dragen om haar huid lichter te doen lijken)

Moderne Catrina

Moderne Catrina

Moderne Catrina

Catrina werd pas echt populair door een muurschildering in het Prado Hotel aan het einde van het Alameda park. De kunstenaar Diego Riviera schilderde in 1947 ‘Sueño de una tarde Dominical en la Alameda Central’ (Droom van een zondagmiddag in het Alameda Park) een muurschildering van maar liefst 15 meter lang, waarin hij 400 jaar Mexicaanse geschiedenis afbeeldt. De muurschildering overleefde in 1985 een aardbeving in tegensteling tot het Prado Hotel & werd later verplaatst de overkant van de straat naar het Museo Mural Diego Rivera.

Sueno de una tarde Dominical en la Alameda Central (Diego Rivera)

In het midden staat Catrina in een elegante outfit & houdt de hand van de 10-jarige Rivera vast. Frida Kahlo staat in een traditionele Mexicaanse jurk achter hen. Ook Posada staat links van Catrina & biedt haar zijn arm aan. De bedoeling ervan was om de traditie & het gemak waarmee de Mexicanen met de dood omgaan te laten zien. In het bijzonder met de identiteit van een dame van de dood, teruggrijpend naar het erfgoed van de Azteekse godin Mictecacihuatl (de ‘keeper’ van de botten van de onderwereld) Met het Christelijke geloof bovenop de oude rituelen, hebben deze vieringen zich ontwikkeld tot de huidige Dag van de Doden.

Catrina

Papier maché Calaveras Skeletjes

De dood heeft een neutraliserende kracht; iedereen is gelijk aan het einde. Soms moeten mensen eraan worden herinnerd. En dat gebeurt dus precies ook op 1 & 2 november.

CATRINA FOLK ART

Beeldhouwer & schilder Juan Torres uit Morelia (Michoacán) was de allereerste die deze skelet dame in klei verbeelde. Al snel erna volgden andere kunstenaars & voilá een folk art was geboren. Ook in andere disciplines werd Catrina populair. Zoals in houtsnedes (Oaxaca) of gemaakt van papier-maché of zwarte klei. Overal vindt je rond begin november skeletten. Van een miniformaat tot een XXL-versie. Soms uitgedost in de mooiste glitterjurken & versierd met kleurrijke bloemen

Me & Catrina

Laat je inspireren!

Have fun ?

Rosalisa